Naar homepage

.

Het vroegste gebruik van de familienaam Van Bohe(e)men is aangetroffen in een notariële akte van 26 juni 1636. In deze akte wordt Dirk Jansz. van Bohemen genoemd als pachter van enkele percelen in de Haagse polder West-Escamp. Dirk Jansz. bewoont dan op korte afstand daarvan een boerderij nabij het gehucht Eikenduinen (zie pagina Stamvader).

Handtekening van Dirk Jansz. van Bohemen op 1 oktober 1641.

Het ontstaan van de familienaam Van Bohe(e)men is nog niet duidelijk. Het is zeer onwaarschijnlijk, dat de familienaam te maken heeft met een oorsprong van de familie in het voormalige koninkrijk Bohemen. Het gebruik van de familienaam Van Bohe(e)men begint namelijk pas bij de vijfde generatie aan nakomelingen van stamvader Philip. Zou hij of een voorvader van hem wel uit het koninkrijk Bohemen afkomstig zijn, dan zou de familienaam Van Bohe(e)men al een keer aangetroffen zijn in een ouder archiefstuk dan de notariële akte uit 1636.

Koninkrijk Bohemen (gele gebied) omstreeks 1619. (Bron Haus der Bayerischen Geschichte).

Het is wel mogelijk, dat het ontstaan van de familienaam te maken heeft met de band die aan het begin van de 17e eeuw aanwezig is tussen de Republiek der Verenigde Nederlanden en hun opstandige protestante geestverwanten in Bohemen. Deze relatie brengt onder meer met zich mee, dat Frederik van de Paltz, bijgenaamd de Winterkoning van Bohemen, met zijn gezin en gevolg  vanuit Praag naar Den Haag vlucht na zijn nederlaag in 1620 tegen de Habsburgers . Zijn ballingschap leidt tot een veel bewogen verblijf van het koninklijk gezin uit Bohemen in de voormalige woning van Van Oldenbarnevelt aan de Kneuterdijk in Den Haag.

Maurits  van Oranje (links vooraan) met rechts van hem oomzegger Frederik V van der Palts en zijn halfbroers Frederik Hendrik en Filips Willem. Op de achtergrond enkele graven van Nassau. Vermoedelijk geschilderd omstreeks 1625 door een volger van Adriaan Pieetrsz. van de Venne (Rijksmuseum Amsterdam)

Denkbaar is dat een vermogend persoon in de omgeving van het Haagse Hof met veel sympathie voor de opstand in Bohemen een boerderij naar het toenmalige Midden-Europese koninkrijk heeft vernoemd. Vaak gaat zo’n boerderijnaam dan over op haar bewoners en hun nakomelingen. Mogelijk gebeurt dit bij de boerderij Vrederust waarop Sijmen Jan Philipsz. woont, of bij de boerderij van Dirk Jansz. van Bohemen in Eikenduinen
Beide boerderijen zijn namelijk ten tijde van het eerste gebruik van de familienaam Van Bohe(e)men in het bezit van personen die tot de Haagse elite mogen worden gerekend. Bij boerderij Vrederust betreft het de invloedrijke landsdrukker en uitgever Machteld Aalbrechtsdr. van Leuningen (1580-1662), ook wel Machteld van Wouw genoemd. Zij drukt niet alleen alle officiële overheidsuitgaven, maar verwerft ook het octrooi voor de Statenbijbel. In 1632 wordt zij voor 27.000 gld. eigenaar van Vrederust. Bij de boerderij van Dirk Jansz. gaat het om het eigenaarsduo Jan Purticq, secretaris van het Hof van Holland, en Jacob Stark (Sterk), deurwaarder bij het Hof van Holland.
Verder onderzoek in de archieven van de Haagse elite levert mogelijk een bewijs voor een van de twee suggesties.

In deze context past de vermelding , dat rond 1420 eveneens sprake is van een opstand in Bohemen. Volgelingen van Jan Hus (1370-1415) die als een voorloper van Luther kan worden gezien, komen dan in opstand tegen de macht en de rijkdom van de katholieken. De Paus roept vervolgens op tot het bestrijden van de ketters, hetgeen resulteert in vijf kruistochten. Hieraan wordt ook steun verleend vanuit een kring rond de abdij van Loosduinen, onder meer door ‘cruijslant’ te verkopen. Dit zal de naam van het koninkrijk Bohemen al in de 15e eeuw hebben doen rondgaan.

Bijzonder is, dat een aantal kleinkinderen en achterkleinkinderen van stamvader Philip de familienaam Vercroft/Vercrocht voert. Dit houdt verband met de omstandigheid, dat zij te maken hebben met een stiefvader of stiefgrootvader met de familienaam Vercroft/Vercrocht. Latere generaties stappen alsnog over naar de familienaam Van Bohe(e)men. Bij het bespreken van de stamboom voor de periode 1430-1650 wordt dit verduidelijkt.
Daarnaast komen bij twee relatief kleine takken de familienamen Heul (afgeleid van het dorp Kwintsheul) en  ’t Hart voor. Deze takken sterven echter uit in de mannelijke lijn.

De spelling van de familienaam kent verschillende varianten. Tegenwoordig resteren in Nederland de spellingswijzen Van Bohemen en Van Boheemen. De laatstgenoemde spelling is nu licht in de meerderheid. In 2007 zijn namelijk 450 personen met de spellingswijze Van Boheemen geteld, tegen 437 personen met de spellingswijze Van Bohemen.
Of iemand de ene of de andere spellingwijze in zijn familienaam heeft, is afhankelijk van de keuze die bij de geboorteaangifte wordt gemaakt. Tot het begin van de vorige eeuw speelt daarbij de voorkeur van de opsteller van de geboorteakte een grote rol. Hierdoor worden zelfs kinderen uit hetzelfde gezin niet altijd met dezelfde spelling van hun familienaam geregistreerd.

In Nederland doet ook de familienaam Bohemen (zonder het voorvoegsel ‘Van’) de ronde. In 1947, kort na de Holocaust, worden in Nederland 64  personen met deze familienaam geteld. In 2007 is dit aantal teruggelopen naar 25 personen. Deels betreft dit een Joodse familie die zich aan het begin van de 18e eeuw vanuit Midden-Europa in de Republiek der Verenigde Nederlanden vestigt. Daarnaast is sprake van een kleine tak binnen de familie Van Bohe(e)men, waarbij de familienaam vanaf een zeker moment geen voorvoegsel ‘Van’ meer kent.

.

Naar homepage

.